NOMOFOBİK MİSİNİZ?

Dünyanın dijitalleşme sürecine dair güncel ve kapsamlı veriler sunan Dijital 2024 Ekim Global İstatistik Raporu yayımlanarak kamuoyuna sunulmuştur. Raporda akıllı telefonlarda sunulan internet hizmetinin ve sosyal medyanın dünyanın her yerindeki insanlar için günlük yaşamın âdeta vazgeçilmez bir parçası hâline geldiği vurgulanıyor.

Dünya genelindeki insanların %66'sı internet kullanıcısı olup güncel verilere göre mevcut kullanıcı sayısı 5.35 milyara ulaşmış durumda. Rapora göre ortalama bir sosyal medya kullanıcısı günde 2 saat 23 dakika sosyal medyada vakit geçirirken ortalama bir internet kullanıcısı ise 6 saat 40 dakika internet kullanmaktadır. Tüm bu tespitler ve açıklanan rakamlar neticesinde dijital dünyayla ilgilenenlerin sosyal medya kullanımı araştırmacıların dikkatini çekmektedir. Bu durum, telefon ve internet kullanımı konusunda farklı kavram ve tanımlamalarla sıklıkla karşılaşmamıza neden olmaktadır. İşte bu kavramlardan biri de "nomofobi". Nomofobi 2008 yılında literatüre kazandırılmış yeni bir kavram olmakla birlikte önümüzdeki zaman diliminde giderek daha fazla önem kazanacak bir kavramdır (Akkuş, 2022).

Peki, nedir bu nomofobi? Akıllı cep telefonları gibi fonksiyonel teknolojik araçların hayatımıza girmesi ve günlük yaşantımızın önemli bir parçası haline gelmesiyle birlikte ortaya çıkan nomofobi (no mobile phobia) ya da phubbing (phone-snub) gibi kavramlar, cep telefonlarının yoğun kullanımının yol açtığı rahatsızlık verici durumları tanımlamak için kullanılmaktadır (Roberts & David, 2016; Yıldırım & Correia, 2015). Bu yeni kavramlar, nomofobik bireylerin yaşadığı durumu gözler önüne sermektedir. Nomofobik bireylerin karakteristik özellikleri olarak, sürekli mesaj ve çağrı olup olmadığını kontrol etme, kapsama alanı dışında veya kullanımın kısıtlı olduğu yerlerde gerginlik ve endişe duyma, telefonu 24 saat açık tutma, yatağa telefonla gitme vb. davranışlar sıralanmaktadır (Bragazzi ve Pente, 2014).

Telefonun şarjının bitmesi ya da arızalanması gibi nedenlerle cihazdan uzaklaşmak zorunda kalan ve bu durumdan psikolojik olarak olumsuz etkilenen bireylerde bağımlılık sonucu ortaya çıkan yoksunluk sendromuna benzer bir durum gözlemlenir (Erdem, Türen & Kalkın, 2016). Uzmanlar yoksunluk belirtilerinin yanı sıra bu bireylerin yaşadığı pek çok soruna dikkat çekmektedir.

Bu sorunlardan bazıları:

• ·       Yaşam beklentisinde azalma ve olumsuz ruh hali (Lepp vd., 2014),
• ·       Odaklanamama,
• ·       Fiziksel sağlıkta bozulmalar,
• ·       Giderek yalnızlaşma ve depresyon hâli,
• ·       Fiziksel ve sosyal aktivitelerde azalma (Yen vd., 2009; Lepp vd., 2014).
• ·       Düşük öz saygı (Takao vd., 2009).

Yukarıda sıralanan olumsuzluklara ek olarak akıllı telefon bağımlılığının A tipi kişilikte ve depresyonlu kişilerde anlamlı bir şekilde daha fazla görüldüğü bildirilmiştir (Toda ve Ezoe, 2013). A tipi davranış stiline sahip bireyler aşırı rekabetçi, kendilerini işine adamış ve zamana karşı oldukça duyarlı olabilmektedirler. Yanı sıra bu bireyler agresif, saldırgan, sabırsızlık gibi özellikler gösterebilmektedirler (Moorhead ve Griffin, 1992).

Sonuç olarak Dijital 2024 Raporu'nun da açıkça ortaya koyduğu gibi akıllı telefonlar ve internet günlük yaşantımızın ayrılmaz bir parçası hâline gelmişken, bu durumun bir sonucu olarak ortaya çıkan nomofobi de giderek yaygınlaşan bir sorun teşkil etmektedir. Bireylerin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilecek bu bağımlılık türüne karşı farkındalığın artırılması, bilinçli ve dengeli teknoloji kullanımının teşvik edilmesi ve bu alanda yapılacak daha kapsamlı araştırmalar nomofobinin olumsuz etkilerini en aza indirmede önemli adımlar olacaktır.

Kaynakça

Akkuş, E. (2022). Üniversite öğrencilerinde nomofobi ile psikolojik esneklik ve sosyal izolasyon arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yakın Doğu Üniversitesi.

Aykaç, S., & Yıldırım, Ş. (2021). Gelişen dünyada nomofobi ve sosyotelist olma- sosyotelizme maruz kalmanın etkileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 243-256. https://doi. org/10.17240/aibuefd.2021.21.60703-780598

Bragazzi, N. L., & Pente, G. D. (2014). A proposal for including nomophobia in the new DSM-V. Psychology Research and Behavior Management, 7, 155-160.

Dijital 2024 Küresel Görünüm Raporu. (ty.). Erişim tarihi 18 Nisan 2025, https://www.tisk.org.tr/dokuman/dijital-2024-kuresel-gorunum-raporu. pdf adresinden

Erdem, H., Türen, U., & Kalkın, G. (2016). Üniversite öğrencilerinde mobil telefon yoksunluğu korkusunun (nomofobi) akademik başarıya etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Dergisi, 21(3), 923-936.

Lepp, A., Barkley, J. E., Sanders, G. J., Rebold, M., & Gates, P. (2013). The relationship between cell phone use, physical and sedentary activity, and cardiorespiratory fitness in a sample of U.S. college students. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 10, 1-9.

Moorhead, G., & Griffin, R. W. (1992). Organizational behavior (3. baskı). Houghton Mifflin Company.

Motoharu, T., Susumu, T., & Masayoshi, K. (2009). Addictive personality and problematic mobile phone use. Cyberpsychology & Behavior, 12, DOI: 10.1089=cpb.2009.0022

Roberts, J. A., & David, M. E. (2016). My life has become a major distraction from my cell phone: Partner phubbing and relationship satisfaction among romantic partners. Computers in Human Behavior, 54, 134-141. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.07.058

Toda, M., & Ezoe, S. (2013). Multifactorial study of mobile phone dependence in medical students: Relationship to health-related lifestyle, type a behavior and depressive state. Open Journal of Preventive Medicine, 3, 99-103. http://dx.doi.org/10.4236/ojpm.2013.31012

Yen, C., Tang, T., Yen, J., Lin, H., Huang, C., & Liu, S. (2009). Symptoms of problematic cellular phone use, functional impairment and its association with depression among adolescents in Southern Taiwan. Journal of Adolescence, 32, 863-873.

Yıldırım, C., & Correia, A.-P. (2015). Exploring the dimensions of nomophobia: Development and validation of a self-reported questionnaire. Computers in Human Behavior, 49, 130-137. https://doi. org/10.1016/j.chb.2015.02.059

 

Dr. Fatma AVCI - Eskişehir